5 wskazówek, jak napisać dobrą umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy

Zakaz konkurencji? Zasady są proste. Pracownik zobowiązuje się przez czas określony nie pracować dla konkurenta i nie prowadzić działalności konkurencyjnej, a Ty zobowiązujesz się płacić mu za to odszkodowanie.

Mimo tych prostych zasad umowa o zakazie konkurencji wcale nie jest taka prosta. Jest w niej kilka punktów, na które trzeba zwrócić szczególną uwagę. Sam fakt, że jest zawierana w interesie pracodawcy nie oznacza jeszcze, że będzie ona dla pracodawcy korzystna.

O tym, że umowa jest niekorzystna, dowiadujesz się nie przy jej podpisaniu, bo wówczas byś jej nie podpisał, ale wtedy, gdy potrzebujesz jej najbardziej. W wypadku umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy jest to najczęściej moment, w którym pracownik składa wypowiedzenie, przechodzi do konkurenta albo otwiera działalność konkurencyjną. Nie jest to dobry czas na renegocjowanie umowy.

Przeczytaj też:

Umowa o zakazie konkurencji

Dlatego zapraszam do zapoznania się z pięcioma punktami w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, które moim zdaniem są najważniejsze.

1. Zakaz konkurencji – zakres zakazu

Jeżeli tu zawalimy sprawę, to dalej niewiele nam pomoże. Powinniśmy określić zakres zakazu konkurencji. Mamy prawo określić go bardzo szeroko. Może on obejmować działalność rzeczywiście prowadzoną, główną, uboczną, a także planowaną przez pracodawcę (zakres przedmiotowy). Możemy zakazać pracownikowi pracy osobistej, a także prowadzenia działalności gospodarczej w każdej formie.

Najczęstsze błędy polegają na tym, że albo zupełnie nie określa się zakresu zakazu konkurencji, co powoduje nieważność umowy o zakazie konkurencji, albo też określa się go w sposób zbyt ogólny, co również może doprowadzić do problemów interpretacyjnych.¹ Jeżeli chodzi o formy prowadzenia działalności konkurencyjnej, to często niepotrzebnie zawęża się je w stosunku do tego, co można osiągnąć na podstawie kodeksu pracy.

Trzeba wreszcie pamiętać, że działalnością konkurencyjną jest aktywność przejawiana w tym samym lub takim samym zakresie przedmiotowym i skierowana do tego samego kręgu odbiorców, pokrywająca się, chociażby częściowo, z zakresem działalności podstawowej lub ubocznej pracodawcy. Zakazana może być więc tylko taka działalność, która narusza interes pracodawcy lub zagraża mu. Termin „konkurencja” oznacza bowiem rywalizację, współzawodnictwo między podmiotami zainteresowanymi w osiągnięciu tego samego celu.² Zakaz wykraczający poza te ramy będzie nieważny.

Przeczytaj też: Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy

2. Odszkodowanie dla pracownika

Jeżeli nie przewidzimy w umowie żadnego odszkodowania albo ustalimy je w zbyt niskiej wysokości, pracownikowi należne będzie odszkodowanie minimalne, określone w Kodeksie pracy. To minimalne odszkodowanie wynosi 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji (art. 101²§ 3 k.p.).

Trzeba pamiętać, że minimalne odszkodowanie oznacza sumę otrzymanych składników wynagrodzenia za pracę w okresie równym okresowi obowiązywania zakazu podejmowania działalności konkurencyjnej, a nie kwotę wyliczoną jak ekwiwalent za urlop. Teoretycznie niewiele tu można zepsuć, niemniej zdarza się, że wysokość odszkodowania jest błędnie wyliczona.

Precyzyjne ustalenie wysokości odszkodowania oraz, co równie istotne, terminów płatności, jest niezwykle ważne z punktu widzenia skuteczności zakazu konkurencji. Zgodnie bowiem z przepisem art. 101² § 2 k.p., zakaz konkurencji przestaje obowiązywać w razie niewywiązywania się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania. Więcej na ten temat możesz przeczytać we wpisie o terminach płatności odszkodowania za zakaz konkurencji.

Ustanie zakazu konkurencji nie oznacza, że pracodawca może przestać płacić odszkodowanie. Odszkodowanie trzeba płacić dalej.

Przeczytaj jeszcze: Spadochron złożony przez szympansa

3. Czas trwania zakazu konkurencji

Czas trwania zakazu konkurencji powinien być odpowiedni. Nie za długi i oczywiście nie za krótki. Musi być jednak określony. Nieważna będzie umowa o zakazie konkurencji zawarta na czas nieokreślony, a także umowa, w której okres zakazu konkurencji będzie rażąco długi, na przykład dziesięcioletni. W jakiejś specyficznej sytuacji można sobie wyobrazić, że nawet tak długi okres zakazu konkurencji mógłby zostać uznany za ważny. W normalnych warunkach odradzam.

Do rzadkości należą w mojej ocenie sytuacje, w których z punktu widzenia interesów pracodawcy zasadny jest zakaz konkurencji trwający dłużej niż dwa lata. Co więcej, w większości wypadków wystarczy, jeżeli zakaz konkurencji będzie trwał pół roku lub rok. W tym okresie obsługa klientów zostanie przejęta przez nowego pracownika i zostaną nawiązane nowe relacje. Przejęcie klientów przez byłego pracownika nie będzie już takie łatwe. Ale każdą sytuację należy oceniać indywidualnie.

Jeżeli błędnie ocenimy sytuację i zawrzemy umowę na dłuższy okres, niż to potrzebne, albo w czasie trwania zakazu uznamy, że jest już nam zbędny, to można to później skorygować, ale tylko pod warunkiem, że umowa przewiduje taką możliwość.

4. Rozwiązanie umowy o zakazie konkurencji – wypowiedzenie, odstąpienie, warunek rozwiązujący

Zwolnienie pracownika z zakazu konkurencji jest czymś całkowicie innym, niż rozwiązanie umowy. Zwolnienie z zakazu konkurencji oznacza tylko tyle, że pracownik może prowadzić działalność konkurencyjną, ale nie oznacza, że pracodawca może zaprzestać wypłacania odszkodowania. Odszkodowanie trzeba płacić dalej. Prawdopodobnie to właśnie powoduje, że umowa o zakazie konkurencji nie cieszy się taką popularnością, jaką powinna. A niepotrzebnie. Wystarczy bowiem przewidzieć w umowie możliwość jej rozwiązania.

Rozwiązanie umowy o zakazie konkurencji powoduje, że z jednej strony ustaje zakaz konkurencji, czyli zobowiązanie pracownika, a z drugiej strony ustaje obowiązek wypłacania odszkodowania, czyli zobowiązanie pracodawcy.

Niestety, rozwiązanie umowy o zakazie konkurencji jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy sama umowa przewiduje taką możliwość. Brak odpowiedniego mechanizmu powoduje, że umowa o zakazie konkurencji jest nierozwiązywalna i musi trwać do końca okresu, na jaki została zawarta.

Sąd Najwyższy dopuścił możliwość rozwiązania umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy w drodze jednostronnych czynności prawnych pracodawcy: odstąpienia od umowy i wypowiedzenia umowy. Może ona ustać także w razie spełnienia się warunku rozwiązującego umowę, chociaż to rozwiązanie jest najmniej bezpieczne, gdyż trzeba wykazać, że warunek rzeczywiście się spełnił. Możliwości te muszą jednak wynikać z umowy o zakazie konkurencji.³

5. Kara umowna

Kara umowna stanowi istotne ułatwienie naprawienia szkody w razie naruszenia zakazu konkurencji. Możliwość jej dochodzenia nie jest uzależniona od wystąpienia szkody, chociaż pracownik może żądać zmniejszenia kary umownej, jeżeli wykaże, że zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane lub kara jest rażąco wygórowana (art. 484 k.c.).

Brak kary umownej powoduje, że umowa o zakazie konkurencji ma wyrwane zęby. Trzeba jednak uważać, by przy okazji nie wybić sobie zębów i nie pozbawić się możliwości dochodzenia odszkodowania przewyższającego karę umowną. Taka możliwość istnieje tylko wówczas, gdy umowa stanowi, że pracodawca ma prawo dochodzić odszkodowania przewyższającego zastrzeżoną karę umowną.⁴

Jeżeli stosujesz umowy o zakazie konkurencji, zobacz, czy spełniają one powyższe wskazówki. Jeżeli dopiero zamierzasz stosować takie umowy, to już wiesz, na co zwrócić uwagę.

Potrzebujesz pomocy prawnej? Skontaktuj się ze mną:

e-mail: [email protected]

Źródła:

1. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2008 r., sygn. akt. I PK 97/08

2. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 października 2012 r., sygn. akt. III APa 18/12

3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2011 r. sygn. akt III BP 2/11

4. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 2011 r., sygn. akt II PK 327/10