Nieuczciwa konkurencja – co to jest, przykłady i jak bronić się przed nieuczciwą konkurencją

Nie każda konkurencja, którą my odbieramy jako nieuczciwą, jest nieuczciwa w świetle przepisów prawa. Czym innym są zwykłe, ludzkie pretensje, zawiedzione uczucia i poczucie krzywdy, a czym innym jest nieuczciwa konkurencja.

Mówiąc nieco brutalnie i na przykładzie, sytuacja w której nasz były pracownik, którego wychowaliśmy od praktykanta do swojego zastępcy, nauczyliśmy wszystkiego, odszedł z pracy, „kopiuje firmę”, przejmuje klientów, dostawców i pracowników, często jest zwykłą, dozwoloną prawem i uczciwą konkurencją. Tak po ludzku, właściciel firmy może odczuwać zawód albo czuć się wykorzystany, ale to nie znaczy jeszcze, że padł ofiarą nieuczciwej konkurencji.

Oczywiście, opisana sytuacja może stanowić nieuczciwą konkurencję w rozumieniu prawnym i często tak jest. Wszytko zależy jednak od tego, czy konkurent narusza prawne zasady uczciwej konkurencji.

Podkreślę w tym miejscu, że nieuczciwa konkurencja może nas spotkać nie tylko ze strony aktualnych lub byłych pracowników czy współpracowników. Czynu nieuczciwej konkurencji może dopuścić się każdy, w tym na przykład wspólnik, członek zarządu, klient lub dostawca. Pracownicy po prostu mają najszerszy dostęp do wrażliwych informacji, dlatego jest im o wiele łatwiej nieuczciwie konkurować.

Nieuczciwa konkurencja występuje praktycznie w każdym obszarze działalności gospodarczej, w tym w handlu, usługach, produkcji, zamówieniach publicznych, czy w reklamie. Oraz oczywiście w internecie. Wszędzie tam, gdzie jest ostra rywalizacja o klienta.

Nieuczciwa konkurencja dotyka, a także jest stosowana, przez małych i dużych. Począwszy od salonów kosmetycznych, małych i średnich firm, w tym firm rodzinnych, po międzynarodowe koncerny.

SPIS TREŚCI

1. Co oznacza nieuczciwa konkurencja? Czyn nieuczciwej konkurencji

2. Przykłady czynów nieuczciwej konkurencji

3. Jak bronić się przed nieuczciwą konkurencją – odpowiedzialność sprawcy, roszczenia pokrzywdzonego przedsiębiorcy

1. Co oznacza nieuczciwa konkurencja? Czyn nieuczciwej konkurencji.

Czym zatem jest nieuczciwa konkurencja?

Zgodnie z prawem, czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub  dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta (art. 3 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, dalej: u.z.n.k.).

Bezprawność sprawcy polega na tym, że działa on sprzecznie z prawem lub dobrymi obyczajami. Dodatkowo jego działalność musi zagrażać lub naruszać interes przedsiębiorcy lub klienta.

I to w zasadzie powinno wystarczyć, by uchwycić istotę nieuczciwej konkurencji. Reszta to szczegóły. Oczywiście ważne, bo przecież diabeł tkwi w szczegółach, ale mimo wszystko szczegóły.

O ile sprzeczność z prawem jest w miarę łatwa do uchwycenia, to już ustalenie, czy dane zachowanie jest sprzeczne z dobrymi obyczajami nie jest takie proste. Czym są te dobre obyczaje? Ich pojęcie nie jest ani jasne, ani precyzyjne. Przyjmuje się, że dobre obyczaje w obrocie gospodarczym, kiedyś nazywane uczciwością kupiecką, to coś w rodzaju zasad współżycia społecznego w działalności gospodarczej.

Dobre obyczaje w obrocie gospodarczym

Nie chodzi tu o przestrzeganie dobrych obyczajów „w ogóle”, lecz o zachowanie przedsiębiorców w działalności gospodarczej. Kryterium nie powinny więc stanowić poglądy uczciwego przeciętnego człowieka, ale oceny zorientowane na zapewnienie niezakłóconego funkcjonowania konkurencji, poprzez rzetelne i niezafałszowane współzawodnictwo jakością, ceną i innymi pożądanymi przez klientów cechami oferowanych towarów lub usług. Konkurencja powinna być „przejrzysta” czytelna dla przedsiębiorców i klientów a wyniki jej niezafałszowane. Kryteria oceny zachowań w obrocie powinny być racjonalne i pozwalać uczestnikom obrotu gospodarczego orientować się, jakie postępowanie jest dozwolone a jakie zabronione. (1)

Klauzula generalna, a nie zamknięta lista

Ustawa wylicza przykładowe czyny nieuczciwej konkurencji (art. 3 ust. 2 u.z.n.k.). Opiszę je niżej, ale nie one są tu najważniejsze. Najważniejsze jest to, że opisana tu definicja czynu nieuczciwej konkurencji to tak zwana klauzula generalna, która w oparciu o ogólne, dosyć uznaniowe wytyczne, pozwala sądowi uznać za czyn nieuczciwej konkurencji również takie zachowanie, które nie jest wymienione jako nazwany czyn nieuczciwej konkurencji.

Wynika to z tego, że pomysłowość nieuczciwych konkurentów nie ma granic i wymyślają coraz to nowsze rozwiązania. Nie da się też wymienić wszystkich możliwych zachowań, które stanowią nieuczciwą konkurencję. Dlatego potrzebna jest klauzula generalna, taki wentyl bezpieczeństwa, który pozwala sądowi wyłapać wyjątkowe talenty biznesowe, które naruszają zasady uczciwej konkurencji.

2. Nieuczciwa konkurencja – przykłady czynów nieuczciwej konkurencji.

Ustawa wymienia przykłady czynów nieuczciwej konkurencji (są to „nazwane” czyny nieuczciwej konkurencji). Trzeba pamiętać, że są to tylko przykłady, a katalog czynów nieuczciwej konkurencji jest otwarty dzięki klauzuli generalnej o której napisałem wyżej.

Jeżeli zachowanie sprawcy nie stanowi nazwanego czynu nieuczciwej konkurencji, to znaczy to tylko tyle, że jego zachowanie należy ocenić na podstawie klauzuli generalnej. Jeżeli wypełnia ono przesłanki z tej klauzuli, to jest czynem nieuczciwej konkurencji, który nie został nazwany. Po to właśnie tworzy się klauzule generalne (patrz wyżej, art. 3 ust. 1 u.z.n.k.).

Nieuczciwa konkurencja ma wiele postaci. W praktyce często spotykamy się z nienazwanymi czynami nieuczciwej konkurencji. Bardzo często jest też tak, że podczas jednej akcji podmiot naruszający dopuszcza się kilku czynów nieuczciwej konkurencji, idzie, jak to się mówi, „po całości”. Na przykład były pracownik, który ukradł bazę danych, założył firmę o podobnej nazwie, podrobił produkt, przejął kluczowych klientów i namówił pracowników do zmiany pracy, dodatkowo, przy okazji, rozpowszechnia na rynku nieprawdziwą informację, że były pracodawca ma fatalną sytuację ekonomiczną i wkrótce upadnie.

Osobne kategorie czynów nieuczciwej konkurencji, głównie nienazwanych, to czyny popełniane w zamówieniach publicznych (np.: rażąco niska cena, zmowa przetargowa, przekupstwo) i w internecie. Jest tego tak dużo, że nie da się wszystkiego opisać w jednym artykule na blogu.

Art. 3 ust. 2 u.z.n.k.

Czynami nieuczciwej konkurencji są w szczególności: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług, wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, naśladownictwo produktów, pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie, utrudnianie dostępu do rynku, przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, a także nieuczciwa lub zakazana reklama, organizowanie systemu sprzedaży lawinowej oraz prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym.

Poniżej podaję przepisy regulujące niektóre nazwane czyny nieuczciwej konkurencji. Klikając w link możesz przejść do interesującego Cię czynu. Wszystkie nazwane czyny nieuczciwej konkurencji są uregulowane w przepisach od art. 5 do art. 17 lit. f u.z.n.k.

W następnej części tego wpisu znajdziesz roszczenia, jakie przysługują przedsiębiorcy pokrzywdzonemu czynem nieuczciwej konkurencji.

 SPIS TREŚCI

1. Wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa

2. Fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług

3. Wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług

4. Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa

5. Nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy (przejmowanie klientów i pracowników)

6. Naśladownictwo produktów

9. Przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną

1. Wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa

Art.  5 u.z.n.k.

Czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie przedsiębiorstwa, które może wprowadzić klientów w błąd co do jego tożsamości, przez używanie firmy, nazwy, godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu wcześniej używanego, zgodnie z prawem, do oznaczenia innego przedsiębiorstwa.

Powrót

2. Fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług

Art.  8 u.z.n.k.

Czynem nieuczciwej konkurencji jest opatrywanie towarów lub usług fałszywym lub oszukańczym oznaczeniem geograficznym wskazującym bezpośrednio albo pośrednio na kraj, region lub miejscowość ich pochodzenia albo używanie takiego oznaczenia w działalności handlowej, reklamie, listach handlowych, rachunkach lub innych dokumentach.

Powrót

3. Wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług

Art.  10 u.z.n.k.

1. Czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie towarów lub usług albo jego brak, które może wprowadzić klientów w błąd co do pochodzenia, ilości, jakości, składników, sposobu wykonania, przydatności, możliwości zastosowania, naprawy, konserwacji lub innych istotnych cech towarów albo usług, a także zatajenie ryzyka, jakie wiąże się z korzystaniem z nich.

2. Czynem nieuczciwej konkurencji jest również wprowadzenie do obrotu towarów w opakowaniu mogącym wywołać skutki określone w ust. 1, chyba że zastosowanie takiego opakowania jest uzasadnione względami technicznymi.

Powrót

4. Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa

Art.  11 ust. 1 u.z.n.k.

Czynem nieuczciwej konkurencji jest ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa.

Powrót

 

5. Nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, czyli tak zwane przejmowanie klientów i pracowników

Art.  12 u.z.n.k. 

1. Czynem nieuczciwej konkurencji jest nakłanianie osoby świadczącej na rzecz przedsiębiorcy pracę, na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego, do niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych albo innych obowiązków umownych, w celu przysporzenia korzyści sobie lub osobom trzecim albo szkodzenia przedsiębiorcy.

2. Czynem nieuczciwej konkurencji jest także nakłanianie klientów przedsiębiorcy lub innych osób do rozwiązania z nim umowy albo niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, w celu przysporzenia korzyści sobie lub osobom trzecim albo szkodzenia przedsiębiorcy.

3. Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się do, podejmowanych przez związki zawodowe, działań zgodnych z przepisami o rozwiązywaniu sporów zbiorowych.

Powrót

6.  Naśladownictwo produktów

Art.  13 u.z.n.k.

1. Czynem nieuczciwej konkurencji jest naśladowanie gotowego produktu, polegające na tym, że za pomocą technicznych środków reprodukcji jest kopiowana zewnętrzna postać produktu, jeżeli może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu.

2. Nie stanowi czynu nieuczciwej konkurencji naśladowanie cech funkcjonalnych produktu, w szczególności budowy, konstrukcji i formy zapewniającej jego użyteczność. Jeżeli naśladowanie cech funkcjonalnych gotowego produktu wymaga uwzględnienia jego charakterystycznej formy, co może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu, naśladowca jest zobowiązany odpowiednio oznaczyć produkt.

Powrót

7. Pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie, czyli rozpowszechnianie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd wiadomości

Art.  14  u.z.n.k.

1. Czynem nieuczciwej konkurencji jest rozpowszechnianie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd wiadomości o swoim lub innym przedsiębiorcy albo przedsiębiorstwie, w celu przysporzenia korzyści lub wyrządzenia szkody.

2. Wiadomościami, o których mowa w ust. 1, są nieprawdziwe lub wprowadzające w błąd informacje, w szczególności o:

1) osobach kierujących przedsiębiorstwem;

2) wytwarzanych towarach lub świadczonych usługach;

3) stosowanych cenach;

4) sytuacji gospodarczej lub prawnej.

3. Rozpowszechnianiem wiadomości, o których mowa w ust. 1, jest również posługiwanie się:

1) nieprzysługującymi lub nieścisłymi tytułami, stopniami albo innymi informacjami o kwalifikacjach pracowników;

2) nieprawdziwymi atestami;

3) nierzetelnymi wynikami badań;

4) nierzetelnymi informacjami o wyróżnieniach lub oznaczeniach produktów lub usług.

Powrót

8. Utrudnianie dostępu do rynku (w tym opłaty półkowe)

Art.  15 u.z.n.k.

1. Czynem nieuczciwej konkurencji jest utrudnianie innym przedsiębiorcom dostępu do rynku, w szczególności przez:

1) sprzedaż towarów lub usług poniżej kosztów ich wytworzenia lub świadczenia albo ich odprzedaż poniżej kosztów zakupu w celu eliminacji innych przedsiębiorców;

2) nakłanianie osób trzecich do odmowy sprzedaży innym przedsiębiorcom albo niedokonywania zakupu towarów lub usług od innych przedsiębiorców;

3) rzeczowo nieuzasadnione, zróżnicowane traktowanie niektórych klientów;

4) pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży;

5) działanie mające na celu wymuszenie na klientach wyboru jako kontrahenta określonego przedsiębiorcy lub stwarzanie warunków umożliwiających podmiotom trzecim wymuszanie zakupu towaru lub usługi u określonego przedsiębiorcy.

2. Czyn, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, może polegać w szczególności na:

1) ograniczeniu w istotny sposób lub wyłączeniu możliwości dokonywania przez klienta zakupu u innego przedsiębiorcy;

2) stworzeniu sytuacji powodujących pośrednio lub bezpośrednio narzucenie klientom przez podmioty trzecie konieczności dokonania zakupu u danego przedsiębiorcy lub u przedsiębiorcy, z którym dany przedsiębiorca pozostaje w związku gospodarczym;

3) emisji, oferowaniu oraz realizacji znaków legitymacyjnych podlegających wymianie na towary lub usługi oferowane przez jednego przedsiębiorcę lub grupę przedsiębiorców pozostających w związku gospodarczym, w okolicznościach wskazanych w pkt 1 lub 2.

3. Czynem nieuczciwej konkurencji jest także utrudnianie małym przedsiębiorcom, w rozumieniu ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. – Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. poz. 1178, z późn. zm.) ² , dostępu do rynku przez sprzedaż towarów lub usług w obiektach handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 400 m² po cenie nieuwzględniającej marży handlowej, z zastrzeżeniem ust. 5.

4. Utrudnianiem dostępu do rynku, o którym mowa w ust. 3, jest również:

1) emitowanie oraz realizacja znaków legitymacyjnych podlegających wymianie na towary lub usługi, oferowanych poniżej ich wartości nominalnej;

2) emitowanie oraz realizacja znaków legitymacyjnych podlegających wymianie na towary lub usługi o cenie przewyższającej wartość nominalną znaku.

5. Nie stanowi czynu nieuczciwej konkurencji sprzedaż, o której mowa w ust. 3, jeżeli jest dokonywana w ramach:

1) wyprzedaży posezonowej, dokonywanej dwa razy w roku na koniec sezonu letniego i zimowego, trwającej każdorazowo nie dłużej niż miesiąc;

2) wyprzedaży ze względu na upływający termin przydatności towarów do spożycia lub upływającą datę minimalnej trwałości;

3) likwidacji obiektu handlowego, o ile sprzedaż taka trwa nie dłużej niż 3 miesiące od dnia podania do publicznej wiadomości informacji o likwidacji tego obiektu, a w przypadku likwidacji wszystkich obiektów handlowych przedsiębiorcy w związku z zaprzestaniem przez niego działalności handlowej – nie dłużej niż rok.

Powrót

9. Przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną

Art.  15a u.z.n.k. 

Czynem nieuczciwej konkurencji polegającym na przekupstwie osoby pełniącej funkcję publiczną jest określone w art. 229 Kodeksu karnego zachowanie osoby fizycznej:

1) będącej przedsiębiorcą;

2) działającej na rzecz przedsiębiorcy w ramach uprawnienia do jego reprezentowania albo podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania nad nim kontroli;

3) działającej na rzecz przedsiębiorcy, za zgodą osoby, o której mowa w pkt 2.

Powrót

10. Nieuczciwa lub zakazana reklama

Art.  16 u.z.n.k.

1. Czynem nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy jest w szczególności:

1) reklama sprzeczna z przepisami prawa, dobrymi obyczajami lub uchybiająca godności człowieka;

2) reklama wprowadzająca klienta w błąd i mogąca przez to wpłynąć na jego decyzję co do nabycia towaru lub usługi;

3) reklama odwołująca się do uczuć klientów przez wywoływanie lęku, wykorzystywanie przesądów lub łatwowierności dzieci;

4) wypowiedź, która, zachęcając do nabywania towarów lub usług, sprawia wrażenie neutralnej informacji;

5) reklama, która stanowi istotną ingerencję w sferę prywatności, w szczególności przez uciążliwe dla klientów nagabywanie w miejscach publicznych, przesyłanie na koszt klienta niezamówionych towarów lub nadużywanie technicznych środków przekazu informacji.

6) (uchylony).

2. Przy ocenie reklamy wprowadzającej w błąd należy uwzględnić wszystkie jej elementy, zwłaszcza dotyczące ilości, jakości, składników, sposobu wykonania, przydatności, możliwości zastosowania, naprawy lub konserwacji reklamowanych towarów lub usług, a także zachowania się klienta.

3. Reklama umożliwiająca bezpośrednio lub pośrednio rozpoznanie konkurenta albo towarów lub usług oferowanych przez konkurenta, zwana dalej „reklamą porównawczą”, stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami. Reklama porównawcza nie jest sprzeczna z dobrymi obyczajami, jeżeli łącznie spełnia następujące przesłanki:

1) nie jest reklamą wprowadzającą w błąd, o której mowa w ust. 1 pkt 2;

2) w sposób rzetelny i dający się zweryfikować na podstawie obiektywnych kryteriów porównuje towary lub usługi zaspokajające te same potrzeby lub przeznaczone do tego samego celu;

3) w sposób obiektywny porównuje jedną lub kilka istotnych, charakterystycznych, sprawdzalnych i typowych cech tych towarów i usług, do których może należeć także cena;

4) nie powoduje na rynku pomyłek w rozróżnieniu między reklamującym a jego konkurentem, ani między ich towarami albo usługami, znakami towarowymi, oznaczeniami przedsiębiorstwa lub innymi oznaczeniami odróżniającymi;

5) nie dyskredytuje towarów, usług, działalności, znaków towarowych, oznaczeń przedsiębiorstwa lub innych oznaczeń odróżniających, a także okoliczności dotyczących konkurenta;

6) w odniesieniu do towarów z chronionym oznaczeniem geograficznym lub chronioną nazwą pochodzenia odnosi się zawsze do towarów z takim samym oznaczeniem;

7) nie wykorzystuje w nieuczciwy sposób renomy znaku towarowego, oznaczenia przedsiębiorstwa lub innego oznaczenia odróżniającego konkurenta ani też chronionego oznaczenia geograficznego lub chronionej nazwy pochodzenia produktów konkurencyjnych;

8) nie przedstawia towaru lub usługi jako imitacji czy naśladownictwa towaru lub usługi opatrzonych chronionym znakiem towarowym, chronionym oznaczeniem geograficznym lub chronioną nazwą pochodzenia albo innym oznaczeniem odróżniającym.

4. Reklama porównawcza związana z ofertą specjalną powinna, w zależności od jej warunków, jasno i jednoznacznie wskazywać datę wygaśnięcia tej oferty lub zawierać informację, że oferta jest ważna do czasu wyczerpania zapasu towarów bądź zaprzestania wykonywania usług, a jeżeli oferta specjalna jeszcze nie obowiązuje, powinna wskazywać również datę, od której specjalna cena lub inne szczególne warunki oferty będą obowiązywały.

Art.  17.

Czynu nieuczciwej konkurencji, w rozumieniu art. 16, dopuszcza się również agencja reklamowa albo inny przedsiębiorca, który reklamę opracował.

Powrót

3. Jak bronić się przed nieuczciwą konkurencją – odpowiedzialność sprawcy, roszczenia pokrzywdzonego przedsiębiorcy

Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji przewiduje katalog roszczeń cywilnoprawnych dla przedsiębiorcy, na którego szkodę dopuszczono się czynu nieuczciwej konkurencji (art. 18 u.z.n.k.).

Przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, ma roszczenia o:

1. Zaniechanie niedozwolonych działań

Więcej więcej znajdziesz w tym artykule: Roszczenie o zaniechanie

2. Usunięcie skutków niedozwolonych działań

3. Złożenie oświadczenia

4. Naprawienie wyrządzonej szkody

Więcej na ten temat znajdziesz w artykule Jak wyliczyć odszkodowanie za przejęcie klientów?

5. Wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści

6. Zasądzenie odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego – jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.

7. Orzeczenie przez sąd zniszczenia wyrobów, ich opakowań, materiałów reklamowych i innych przedmiotów bezpośrednio związanych z popełnieniem czynu nieuczciwej konkurencji lub zaliczenie na poczet odszkodowania. Sąd może równie orzec w inny sposób w tej kwestii.

W odniesieniu do naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa, pokrzywdzonemu przysługuje jeszcze kilka dodatkowych roszczeń, ale o tym piszę w innym artykule. W niektórych sytuacjach sprawca ponosi również odpowiedzialność karną za dopuszczenie się czynu nieuczciwej konkurencji.

Jak widzisz, arsenał jest dosyć obszerny. Trzeba tylko chcieć z niego skorzystać. Jeżeli potrzebujesz pomocy w zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, zapraszam do kontaktu.

1, J. Szwaja (red.), Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz. Wyd. 4, Warszawa 2016