Wypowiedzenie umowy o zakazie konkurencji

Wypowiedzenie, odstąpienie i inne sposoby rozwiązania umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy.

Przy podpisywaniu umowy o zakazie konkurencji często nie myśli się o tym, jak ją później rozwiązać. Myśl o tym, że może warto by ją rozwiązać, pojawia się zazwyczaj w okresie wypowiedzenia umowy o pracę albo gdy zakaz konkurencji staje się dotkliwy.

Problem z rozwiązywaniem umowy o zakazie konkurencji mają zarówno pracodawcy, jak i pracownicy.

Pracodawcy z reguły chcą przestać płacić odszkodowanie, ponieważ dochodzą do wniosku, że zakaz konkurencji już im się nie opłaca. Pracownicy natomiast chcą znaleźć pracę, na której się znają. Zdarza się, że umowa o zakazie konkurencji jest rozwiązywana w drodze porozumienia, ale co robić, gdy jest to niemożliwe? 

Jest kilka możliwości rozwiązania umowy o zakazie konkurencji, w tym bez obowiązku dalszego płacenia odszkodowania przez pracodawcę. Ważne, by wiedzieć o nich na etapie zawierania umowy. „Goła” umowa o zakazie konkurencji, bez dodatkowych zapisów, które pozwalają na jej rozwiązanie, rzeczywiście jest nierozwiązywalna. Z jednym wyjątkiem, który wynika z Tarczy 4.0., o którym piszę niżej. 

Przeczytaj też:

Zakaz konkurencji między przedsiębiorcami (B2B)

Umowa o zakazie konkurencji

Spis treści

1) Warunek rozwiązujący umowę o zakazie konkurencji

2) Odstąpienie od umowy o zakazie konkurencji

3) Wypowiedzenie umowy o zakazie konkurencji

4)  Wypowiedzenie umowy o zakazie konkurencji na podstawie Tarczy 4.0

5) Wypowiedzenie umowy o zakazie konkurencji przez pracownika

6) Rozwiązanie umowy o zakazie konkurencji w drodze porozumienia stron

1. Warunek rozwiązujący umowę o zakazie konkurencji

Można w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy zamieścić warunek ją rozwiązujący (np. w postaci ustania przyczyny uzasadniającej zakaz konkurencji).

Warunek to zdarzenie przyszłe i niepewne (art. 89 k.c.). Dodatkowo często przyjmuje się, że to zdarzenie nie powinno zależeć od woli jednej ze stron. Ziszczenie się warunku powoduje, że umowa o zakazie konkurencji ulega rozwiązaniu, czyli były pracownik przestaje być związany zakazem, a były pracodawca nie musi płacić odszkodowania. Rozwiązanie umowy następuje automatycznie, bez potrzeby jej wypowiadania.

W praktyce trudno jest sformułować warunek, który rozwiązuje umowę o zakazie konkurencji. Nie jest to najprostszy sposób rozwiązania umowy o zakazie konkurencji. Jeżeli decydujesz się na jego zastosowanie, to warto dodać do umowy inne sposoby jej rozwiązania, o których piszę niżej. Na wszelki wypadek, gdyby okazało się, że z tym warunkiem coś jest nie tak.

Więcej na ten temat: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2004 r., I PK 398/03, oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2007 r., II PK 45/07.

2. Odstąpienie od umowy o zakazie konkurencji

Można wprowadzić do umowy zapis, na podstawie którego pracodawca będzie uprawniony do odstąpienia od umowy w określonym terminie. Jest to tak zwane umowne prawo odstąpienia (art. 395 k.c.). Oczywiście, prawo do odstąpienia może być zastrzeżone dla obu stron, ale w umowie o zakazie konkurencji byłoby to bez sensu z punktu widzenia pracodawcy, więc w praktyce zastrzega się je tylko na rzecz pracodawcy. 

Warunkiem skuteczności umownego prawa do odstąpienia jest wskazanie strony, która jest uprawiona do odstąpienia (czyli pracodawcy), oraz terminu końcowego, do którego pracodawca będzie mógł od umowy odstąpić. Niewskazanie terminu końcowego powoduje, że prawo do odstąpienia od umowy jest nieważne.

Zastrzeżenie odstąpienia od umowy o zakazie konkurencji jest zgodne z prawem, gdy ma ono nastąpić do dnia rozwiązania stosunku pracy (wyrok SN z dnia 26 lutego 2003 r., I PK 16/02).

3. Wypowiedzenie umowy o zakazie konkurencji przez pracodawcę

Wypowiedzenie umowy jest najkorzystniejszym rozwiązaniem dla pracodawcy, ponieważ może podjąć decyzję nie tylko do końca obowiązywania umowy o pracę, ale również później, w czasie trwania zakazu konkurencji, kiedy jest już w stanie ocenić skutki odejścia pracownika.

Początkowo Sąd Najwyższy wymagał, by umowa o zakazie konkurencji określała sytuacje, w których były pracodawca ma możliwość jej wypowiedzenia (wyrok SN z 26 lutego 2003 r. I PK 139/02). W późniejszym okresie pojawiły się wyroki, które swobodniej podeszły do tej kwestii.

Na przykład w jednym z wyroków Sąd Najwyższy stwierdził, że przyczyna wypowiedzenia może być w umowie sformułowana w sposób ogólny, co nie podlega weryfikacji sądowej. W sprawie, którą sąd rozpatrywał, umowa przewidywała, że jej rozwiązanie może nastąpić w razie „ustania przyczyn uzasadniających istnienie zakazu konkurencji” (wyrok SN z 22 czerwca 2012 r., I PK 237/11). W innej sprawie Sąd Najwyższy stwierdził, że „do skorzystania przez pracodawcę z wzajemnie uzgodnionego przez strony umowy uprawnienia do wypowiedzenia umowy przez pracodawcę nie jest wymagane, aby w umowie strony wskazały konkretne przyczyny wypowiedzenia terminowej umowy o zakazie konkurencji. To pracodawca dokonując wypowiedzenia umowy o zakazie konkurencji jest uprawniony do oceny, czy ustały już przyczyny uzasadniające ten zakaz i ocena ta nie podlega kontroli sądowej, gdyż zależy od subiektywnego uznania pracodawcy, dbającego o ochronę własnych interesów” (wyrok SN z 12 listopada 2014 r., I PK 86/14).

Dopuszczalność wypowiadania umów o zakazie konkurencji jest na bieżąco kształtowana w wyrokach Sądu Najwyższego, dlatego, mimo korzystnych dla pracodawców wyroków, należy zachować szczególną uwagę przy konstruowaniu takich zapisów.   

4. Wypowiedzenie umowy o zakazie konkurencji na podstawie Tarczy 4.0.

W okresie obowiązywania zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, pracodawcy mają możliwość rozwiązania umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy z zachowaniem 7 dniowego okresu wypowiedzenia. Więcej na ten temat znajdziesz w artykule Tarcza 4.0. Wcześniejsze rozwiązanie zakazu konkurencji. Wzór wypowiedzenia umowy o zakazie konkurencji.

5. Wypowiedzenie umowy o zakazie konkurencji przez pracownika

Czy pracownik może wypowiedzieć umowę o zakazie konkurencji? Nie może, chyba że umowa o zakazie konkurencji daje mu taką możliwość, ale muszę przyznać, że tylko raz w życiu widziałem umowę o zakazie konkurencji, która przewidywała dla pracownika możliwość jej wypowiedzenia. Zakładam, że pracodawca pomylił się albo ściągnął jakiś wzór z Internetu. Uprawnienie pracownika do wypowiedzenia umowy o zakazie konkurencji przekreśla sens takiej umowy dla pracodawcy.

6. Rozwiązanie umowy o zakazie konkurencji w drodze porozumienia stron

Jak każda inna umowa, umowa o zakazie konkurencji może być rozwiązana za porozumieniem stron. Jak to mówią, do tanga trzeba dwojga, a z tym na etapie rozwiązywania umowy o pracę jest różnie.

To by było tyle. W razie pytań, zapraszam oczywiście do kontaktu.