Odpowiedzialność wspólnika spółki jawnej za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa i zakazu konkurencji 

Spory między wspólnikami spółek istnieją tak długo, jak długo istnieją spółki.

Mają one różne przyczyny. Jedną z częstszych przyczyn jest to, że wspólnikom nie jest już dalej po drodze.

Zdarza się. Nawet małżeństwa ulegają rozwiązaniu, więc dlaczego miałoby to nie dotyczyć spółek?

Wyjście wspólnika ze spółki, jeżeli odbywa się w ramach sporu, jest procesem bolesnym dla spółki i pozostałych wspólników.

Zakaz konkurencji w spółce jawnej i tajemnica przedsiębiorstwa

Zdarza się, że w takiej sytuacji któraś ze stron postanawia iść na skróty i przejąć potencjał spółki bez rozliczeń z pozostałymi wspólnikami, albo proponuje rozliczenia rażąco zaniżone. Szczególnie często zdarza się to w ramach rozliczeń ze spadkobiercami wspólnika, zapewne według zasady, że nieobecni nie mają głosu.

Jest to silna pokusa. Na tyle silna, że wspólnik który w takiej sytuacji ma silniejszą pozycję często postanawia otworzyć własną działalność gospodarczą lub otworzyć inną spółkę w celu przejęcia klientów i biznesu. I w wielu sytuacjach mu się to udaje, gdyż idą za nim pracownicy, klienci i dostawcy.

Zdarza się, że nie robi tego otwarcie, tylko przez podstawione osoby. Może też po prostu skontaktować osobę trzecią z klientami i dostawcami. Możliwości i stanów faktycznych jest naprawdę bardzo dużo.

Trzeba wiedzieć, że rozwiązania siłowe mają krótkie nogi.

Choćby z tego powodu, że wspólnik spółki jawnej jest z mocy prawa związany zakazem konkurencji wobec spółki. Bez podpisywania żadnej umowy. To samo dotyczy tajemnicy przedsiębiorstwa.

Do tego należy dodać odpowiedzialność cywilną za dopuszczenie się innych czynów nieuczciwej konkurencji (art. 3 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji), czynów niedozwolonych (art. 415 Kodeksu cywilnego), a także odpowiedzialność karną (na przykład art. 23 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, art. 266 i 296 a Kodeksu karnego).

Więcej informacji o zakazie konkurencji znajdziesz tutaj.

Ustawowy zakaz konkurencji i obowiązek lojalności wspólnika spółki jawnej

Kodeks spółek handlowych nakłada na wspólnika spółki jawnej dwa obowiązki:

1) obowiązek powstrzymania się od wszelkiej działalności sprzecznej z interesami spółki, zwany obowiązkiem lojalności, oraz

2) zakaz zajmowania się interesami konkurencyjnymi, bez wyraźnej lub domniemanej zgody pozostałych wspólników, w szczególności uczestniczenia w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki jawnej, partner, komplementariusz lub członek organu spółki (art. 56 Kodeksu spółek handlowych).

W razie naruszenia powyższych obowiązków wspólnik zobowiązany jest do naprawienia szkody, jaką wyrządził spółce, a także wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści (art. 57 § 1 k.s.h.).

Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa a wspólnicy

Spółka jawna i jej wspólnicy to dwa różne podmioty. Wynika to wprost z przepisów art. 8 i 28 k.s.h.

Klientela, renoma, tajemnica przedsiębiorstwa, czyli między innymi tajemnice handlowe, stanowią własność spółki, a nie wspólnika. Nawet jeżeli wspólnik pracował nad ich wytworzeniem.

Tak więc informacje o klientach, ich potrzebach, dane teleadresowe, dane o dostawcach i stosowanych cenach, jeżeli spełniają odpowiednie przesłanki, stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa spółki.

Przekazanie tych informacji osobom trzecim lub wykorzystanie ich przez wspólnika w innym interesie, niż interes spółki, stanowi naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa spółki. Co z kolei rodzi odpowiedzialność cywilną, jak i karną.

Czyny nieuczciwej konkurencji i inne delikty

Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa nie jest jedynym czynem nieuczciwej konkurencji, jaki może zostać popełniony przez wspólnika na szkodę spółki jawnej. Przykładowo można wskazać na następujące czyny nieuczciwej konkurencji, które są popełniane w podobnych sytuacjach:

• wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa,
• nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy,
• pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie,
• rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji o sytuacji prawnej lub organizacyjnej spółki, na przykład twierdzenie, że działalność spółki zostanie przejęta przez inną firmę.

Nawet gdyby w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji nie było typowego czynu nieuczciwej konkurencji, pasującego wprost do nieuczciwego zachowania wspólnika, to można skorzystać z tak zwanej klauzuli generalnej, która mówi, że czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta (art. 3 ust. 1 u.z.n.k.).

Ponadto oczywiście pozostaje odpowiedzialność ogólna na podstawie art. 415 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Odpowiedzialność karna współnika

O odpowiedzialności karnej za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa pisałem już w innym artykule.

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na dodatkowe podstawy odpowiedzialności karnej, jakie mogą wchodzić w grę w razie popełnienia czynów nieuczciwej konkurencji przez wspólnika spółki jawnej, to jest art. 296 k.k. i art. 296 lit. a k.k.

Zgodnie z przepisem art. 296 § 1 k.k., kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Powyższy przepis wymaga, by szkoda była znaczna, czyli przekraczająca 200.000 zł. Takiego wymogu nie ma już w przesłankach odpowiedzialności karnej na podstawie przepisu art. 296 lit. a § 1 k.k.

W myśl art. 296 lit. a § 1 k.k. kto pełniąc funkcję kierowniczą w jednostce organizacyjnej wykonującej działalność gospodarczą lub pozostając z nią w stosunku pracy, umowy zlecenia lub umowy o dzieło, żąda lub przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, w zamian za nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku mogące wyrządzić tej jednostce szkodę majątkową albo stanowiące czyn nieuczciwej konkurencji lub niedopuszczalną czynność preferencyjną na rzecz nabywcy lub odbiorcy towaru, usługi lub świadczenia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

We wszystkich tych wypadkach w ramach postępowania karnego można żądać, by sąd orzekł obowiązek naprawienia szkody (art. 46 Kodeksu karnego).

Podsumowanie

Jak widać, możliwości pociągnięcia wspólnika spółki jawnej do odpowiedzialności wobec spółki i pozostałych wspólników jest wiele. Sięganie do nich powinno być jednak ostatecznością.

Spór pomiędzy wspólnikami z reguły odbija się negatywnie na sytuacji gospodarczej spółki. Z drugiej strony, jeżeli weźmiemy pod uwagę czas trwania postępowań i ich koszty, to rezultat sporu często oscyluje wokół racjonalnych wyliczeń stron.

Dlatego zawsze najkorzystniej jest załatwić sprawę polubownie, w drodze negocjacji.

Czasami jednak stajemy przed ścianą i nie ma wyboru.